Kierownik projektu: dr hab. Katarzyna Szmigiel-Rawska
Członkowie zespołu badawczego: dr Julita Łukomska, lic. Justyna Ślawska
Źródło finansowania: grant Narodowego Centrum Nauki w ramach programu Opus
Okres realizacji: sierpień 2017-sierpień 2019

Opis projektu:

Celem projektu jest weryfikacja założeń koncepcji kosztów transakcyjnych w odniesieniu do przyjmowanych przez samorządy lokalne w Polsce modeli koordynacji usług lokalnych. Cele szczegółowe to:

• identyfikacja dominujących w poszczególnych usługach lokalnych w Polsce modeli ich koordynacji (hierarchia, współpraca, rynek);
• specyfikacja kosztów transakcyjnych generowanych w poszczególnych modelach koordynacji usług lokalnych;
• klasyfikacja usług świadczonych przez polskie samorządy w odniesieniu do typologii usług lokalnych bazującej na koncepcji kosztów transakcyjnych;
• rozpoznanie czynników determinujących wybór konkretnej formy świadczenia usług lokalnych.

Projekt jest realizowany we współpracy międzynarodowej z zewnętrznymi ekspertami prof. Colinem Copusem (De Montfort University, Leicester, Wielka Brytania) oraz prof. Antoniem F. Tavaresem (University of Minho, Braga, Portugalia).

Najważniejsze hipotezy badawcze to:

1. Wybór modelu koordynacji usługi lokalnej zależy od stopnia specyfiki aktywów i od kosztów monitorowania usługi (sposobu wykonywania zadania oraz jakości i ilości dostarczanej usługi)
2. W świadczeniu lokalnych usług publicznych w Polsce obserwujemy przechodzenie od modelu rynkowego do modelu hierarchicznego (hipoteza re-municypalizacji)
3. Wyższe prawdopodobieństwo urynkowienia lokalnej usługi publicznej zachodzi w sektorach o wysokiej konkurencyjności rynku regionalnego
4. Najbardziej rentowne usługi świadczone są przez samorządy samodzielnie (in-house) i na zasadach prawa handlowego
5. Obecność w gminie grup interesu związanych z wybranym typem usług lokalnych sprzyja eksternalizacji usług publicznych (hipoteza kosztów politycznych)

Zastosowana metoda badawcza/metodyka

Badania obejmą zarówno techniki ilościowe: ogólnopolska ankieta CAWI skierowana do wszystkich gmin, analizy statystyczne (w tym zaawansowane metody badań quasi-eksperymentalnych: synthetic control method, oraz metody estymacji w oparciu o równania regresji: dwustopniowa regresja z selekcją Heckmana lub Bayesowskie modelowanie hierarchiczne) danych zebranych w ramach ankiety oraz danych z wielu innych źródeł: zebranych w ramach wcześniejszych projektów prowadzonych w jednostce Autorów wniosku, danych BDL GUS, danych MF, etc., jak i techniki jakościowe: analiza treści, analiza dyskursu, pogłębione wywiady bezpośrednie z przedstawicielami władz lokalnych, władz związków komunalnych, spółek komunalnych, zakładów budżetowych, przedsiębiorstw prywatnych świadczących na zlecenie usługi lokalne, lokalnych stowarzyszeń, dziennikarzy etc. Badania te obejmą próbę od kilku do kilkunastu gmin w ramach 4 studiów przypadku wybranych ze względu na różne modele koordynacji usług lokalnych, różne typy usług i zróżnicowane położenie gmin.

Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa

Badanie osadzone jest w nurcie ekonomii instytucjonalnej w szczególności w koncepcji kosztów transakcyjnych, koncepcji pryncypał-agent oraz koncepcji modeli koordynowania relacji międzyorganizacyjnych zamykających się w klasycznym katalogu: rynek, hierarchia, współpraca/sieć. Znaczenie kosztów transakcyjnych wynika ze współczesnego paradygmatu zarządzania, jakim jest zarządzenie poprzez sieć, czy przez współpracę. Kluczowym elementem tego typu zarządzania są relacje międzyorganizacyjne, które powodują koszty transakcyjne. Wiedza na temat kosztów transakcyjnych nie daje się łatwo generalizować, gdyż są one uzależnione od systemu instytucjonalnego cywilizacji, kontynentu, narodu, regionu a nawet wspólnoty lokalnej. Braki wiedzy w tym zakresie uniemożliwiają tworzenie efektywnych systemów zarządzania a w konsekwencji prowadzą do marnotrawienia zasobów. Uzupełnianie braków wiedzy o kosztach transakcyjnych jest warunkiem rozwoju, między innymi, administracji publicznej oraz relacji pomiędzy sferą prywatną a publiczną, kluczowych dla rozwoju środowisk innowacyjnych. Planujemy uzupełnić istniejący stan wiedzy naukowej na temat kosztów transakcyjnych modeli koordynacji lokalnych usług publicznych w Polsce o szczegółowe analizy ilościowe i wyniki analiz jakościowych.

W Polsce takie badania nigdy wcześniej nie były prowadzone. Wiedza na temat kosztów transakcyjnych generowanych przez polski system samorządowy jest bardzo uboga, w większości wymiarów nie ma na ten temat żadnych wyników badań.