Kierownik projektu: mgr Martyna Kopcińska
Źródło finansowania: grant Narodowego Centrum Nauki w ramach programu Preludium
Okres realizacji: sierpień 2018-sierpień 2020

Opis projektu:

Na gminnej scenie politycznej w Polsce funkcjonują dwa organy posiadające legitymizację pochodzącą z wyborów. Są to wójt (burmistrz/prezydent miasta), od 2002 r. wybierany w sposób bezpośredni, oraz rada gminy. W obecnych warunkach systemowych gminy możemy klasyfikować według relacji pomiędzy wójtem a radą gminy. Wyróżniamy sytuacje, gdy: rada gminy w wyniku wyborów jest rozdrobniona, a więc nie tworzy się większość jednego komitetu/partii; w radzie gminy formuje się większość radnych sprzyjająca wójtowi; w radzie gminy formuje się większość radnych, która nie sprzyja wójtowi. Problem badawczy w projekcie koncentruje się wokół trzeciej z opcji, więc zjawiska władzy podzielonej (divided government). Celem badania jest zidentyfikowanie przyczyn (prawno-instytucjonalnych oraz zachowań wyborców), skali zjawiska podzielonej władzy w polskich gminach oraz określenie, jak w zaistniałych warunkach funkcjonują organy władzy. W związku z tym weryfikowane będą hipotezy. Pierwsza dotycząca wpływu systemu wyborczego:

H1. Zmiany w ordynacji wyborczej (wprowadzenie jednomandatowych okręgów wyborczych) prowadziło do zwiększenia skali gmin, w których władza jest podzielona między 2010 a 2014 rokiem.

Założenie to wynika z zasady reprezentacji systemu wyborczego (Nohlen, 2004). Kolejne hipotezy będą odnosić się do charakterystyk gmin wpływających na formowanie się władzy podzielonej. Zakładam istnienie związku pomiędzy zestawami cech gmin a prawdopodobieństwem formowania się władzy podzielonej. Zakładam, że cechy te to m.in. wielkość gminy, typ gminy (miejska-wiejska), odległość od miasta wojewódzkiego. Analizując literaturę przedmiotu (McAllister 2007; Piontek 2012, Karvonen 2012) zakłada się, że w gminach wiejskich (H2), w gminach o mniejszej liczbie ludności (H3), im dalej od miasta wojewódzkiego (H4) tym częściej formułują się układy władzy podzielonej. Wynika to z większej personalizacji polityki oraz mniejszego znaczenie afiliacji partyjnej/komitetowej danych kandydatów w gminach o wskazanych cechach. Powyższe hipotezy odnoszą się do wszystkich polskich gmin oraz elekcji z 2010 oraz 2014 roku. W drugiej części badania analizie podlegać będzie funkcjonowanie władzy w warunkach divided government – ta część odnosi się do skutków funkcjonowania władzy podzielonej dla procesu decyzyjnego na szczeblu gminnym. Rezultaty badań wskazują na  konfliktogenność układu władzy podzielonej (Coleman, Parker 2009; Alt, Lowry 1994; Wu, Chuang 2007; Kernel 1991). W grupie miast na prawach powiatu weryfikowana będzie hipoteza (H5): W gminach, gdzie władza jest podzielona proces decyzyjny odbywa się mniej sprawnie niż w gminach, gdzie prezydent posiada poparcie większości radnych w radzie miasta, a dokładniej: (a) uchwała budżetowa w miastach na prawach powiatu będzie uchwalana później w miastach z władzą podzieloną niż w miastach, w których prezydent posiada poparcie większości radnych w radzie miasta; (b) w miastach, gdzie władza jest podzielona absolutorium dla prezydenta nie zostanie uchwalone w pierwszym głosowaniu rady (nad uchwałą absolutoryjną) częściej niż w miastach, w których prezydent posiada poparcie większości radnych w radzie miasta; (c) w miastach, gdzie władza jest podzielona referendum odwoławcze będzie stosowane częściej niż miastach, w których prezydent posiada poparcie większości radnych w radzie miasta.

Odpowiedzi na wskazane hipotezy zostaną udzielone na podstawie analiz desk research, analiz ilościowych wyników wyborów w latach 2010-2014 oraz komponentu badań terenowych (ankieta audytoryjna z radnymi oraz wywiady pogłębione z lokalnymi aktorami sceny politycznej).